احکام فقهی چرم طبیعی

فقهای اسلامی با استناد به آیات قرآن و منابع فقهی احکام متعددی را در مورد استفاده از پوست حیوانات مطرح کرده اند از جمله آیاتی که در این باره مطرح است آیه ی سوم و چهارم سوره ی مائده است که ترجمه آن به این صورت است:  

ــ بر شما حرام شده است مردار خون و گوشت خوک و آنچه به نام غیر خدا کشته باشند و حیوان حلال گوشتی که خفه شده و با ضربه چوب مرده و یا از بلندی افتاده و به ضرب شاخ مرده باشد و یا آنچه درنده از آن خورده باشد...

ــ از تو می پرسند چه چیزی برای آنان حلال شده است. بگو چیزهای پاکیزه برای شما حلال گردیده و نیز صید حیوانات شکارگر که شما به عنوان مربیان سگهای شکاری آنچه آنها برای شما گرفته و نگه داشته اند بخورید و نام خدا را بر آن ببرید...

احکام مربوط به چرم در منابع فقهی معمولا در غالب احکام  صید و ذباحه و طهارت و  صلاة مطرح شده است که به بعضی از آنها اشاره می شود:

ــ‌ نماز خواندن بر روی پوست تمام حیوانات حلال گوشت در صورت تزکیه (پاک کردن اجزای حیوان و حلال کردن و خوردن گوشت آن) صحیح است.

ــ خواندن نماز با لباس چرم فرآوری شده که به روش اسلامی ذبح شده باشد صحیح  است.

ــ استفاده از پوست حیوانات حرام گوشت و نجس حتی اگر تزکیه شده باشد جایز نیست.

ــ استفاده از پوست حیوانات غیر نجس حرام  گوشت مانند روباه و شیر در صورت تزکیه و به شرط دباغی شدن در همه ی کارها به غیر از نماز جایز است.

ــ استفاده از پوست مردار حلال گوشت حتی در صورت دباغی شدن نیز نجس است (این مبحث شامل محصولات چرمی وارداتی از کشورهای غیر مسلمان می شود که استفاده ازآنها شرعا جایز نیست)

ــ راه های مطمئن شدن از تزکیه حیوان عبارتنداز: در بازار مسلمانان بودن و در دست مسلمان بودن

ــ از دیدگاه اکثر فقه ها در صورتی که راجع به تزکیه حیوانی شک وجود داشت، اصل را بر عدم تزکیه باید قرار داد.

 

در موزه ی طوپقاپی سرای ترکیه چند کفش ساده چرمی وجود دارد که منسوب به پیامبر اسلام است، و در برخی منابع ذکر شده که سجاده و بالش پیامبر(ص) از چرم و پوست بوده است.

پیامهای میان پیامبر و قبایل بر پوست نوشته می شده است.

چرم بزی جوراب گیر

در حقیقت همان چرم بزی چپش است و این اصطلاح بیشتر در بین تولید کنندگان کفش(صنعت کفش) رایج می‌باشد.
چرم منجول

به چرم بزی گفته می‌شود که در قسمت وسط آن سوراخ‌های متعددی که در کنار هم قرار گرفته‌اند وجود داشته باشد.

این سوراخ‌ها بر اثر تجمع کنه در قسمت کمر پوست حیوان و در فصل زمستان ایجاد می‌گردد. علت تجمع کنه‌ها در این قسمت موی بلند و گرمتر بودن آن نسبت به دیگر قسمت‌ها می‌باشد.
چرم ممتاز

چرم ممتاز چرم بزی است که علاوه بر سلامت کامل، ضخامت آن بالای ۱ میلیمتر و مناسب جهت استفاده در رویه کفش و کیف باشد.
چرم سوپر (رویه)

چرم سوپر نیز چرم بزی است که علاوه بر دارا بودن ضخامت بالای ۱ میلیمتر، میانگین فوت آن بیش از 7.75 پا باشد.

چرم سبک و سالم به چرم بزی گفته می‌شود که ضخامت آن زیر ۱ میلیمتر و مناسب جهت آستر کیف باشد.
چرم سالم

به چرم بزی می‌گویند که معدل فوت آن 5.75 پا و مناسب جهت آستر کفش و کیف باشد.
چرم ساغری

چرمی است (معمولاً چرم بزی) که در قدیم برای ساخت جلد ظروف مشربه از آن استفاده و با رنگ‌های گیاهی تهیه می‌شدند.
نهد چرم

به سلامت پوست قبل از دباغی گفته می‌شود.
رخ چرم

به سطح بیرونی چرم، رخ چرم می‌گویند.
لش چرم (نطع چرم)

به سطح داخلی چرم، لش چرم گفته می‌شود.
قیمت گذاری چرم

قیمت گذاری چرم به موارد زیر بستگی مستقیم دارد:

نوع دباغی صورت گرفته بر روی چرم
مواد استفاده شده در دباغی

عملیات تکمیلی که روی چرم صورت می‌گیرد.
اندازه سورت‌‌‌بندی چرم

نوع حيوان (مثلا چرم بز و گوسفند نسبت به گاو و شترمرغ دارای قیمت پایین‌تری می‌باشند).
درجه‌‌‌بندی (جور‌‌‌بندی - سورت‌‌‌بندی) چرم

چرم درجه یک چرمی است که:

دارای رخی کاملاً سالم باشد.

هیچگونه اثر بریدگی یا بیماری و یا اصطلاحاً کارد مال در سطح آن دیده نشود.

در سطح خارجی آن بقایای جراحت، مرض یا علامت گندیدگی و فساد نباشد.

پشت چرم (نطع چرم) لش دار باشد (یعنی دارای ضخامت کافی باشد).

در صورت داشتن ضایعات، ضایعات محدود به ۱ تا ۲ مورد باشد و فاصله این ضایعات تا لبه چرم بیشتر از ۳ سانتیمتر نباشد.

در نهایت فرم اصلی خود را کاملاً حفظ کرده باشد.
چرم درجه ۲

چرم درجه دو چرمی است که:

آثار بریدگی، عیوب و ضایعات آن کمتر از یک پنجم کل چرم باشد.

ضایعات متراکم بوده و فاصله این ضایعات از لبه چرم بیشتر از ۳ سانتیمتر نباشد.

ضایعات در امتداد ستون فقرات یعنی در وسط چرم نباشد.
چرم درجه ۳

چرم درجه سه چرمی است که:

آثار بریدگی، عیوب و ضایعات آن بیشتر از یک پنجم کل چرم نباشد.

ضایعات در روی چرم پراکنده نباشند.

در روی سطح چرم یک یا دو نقطه فساد، بقایای زخم و جراحت دیده شود.
چرم درجه ۴

چرم درجه چهار چرمی است که:

چنانچه ضایعات چرم درجه سه (بریدگی و جراحات) در امتداد ستون فقرات(یعنی در وسط چرم) باشد این چرم چرم درجه چهار نامیده می‌شود.
محاسبه سطح مفید چرم

سطح مفید چرم را از طریق فرمول زیر محاسبه می‌کنند.

(چرم کل سطح-استفاده قابل غیر نواحی کل سطح*100)/(چرم کل سطح)= درصد سطح مفید

من چندین سال است که مشتری محصولات شما هستم. چند روز پیش در یک فروشگاه کوچک یک کیف کوچک دیدم که تقریبا شبیه محصولات شما بود اما قیمتش ۲۵ درصد از محصول شما ارزانتر بود و فروشنده ادعا میکرد که چرم اصل است. آیا فروشنده دروغ میگفت؟ یا دلیل دیگری برای این تفاوت قیمت وجود دارد؟
این سوال مضمون ایمیل یکی از مشتریهای ما بود که در جواب ایشان مقاله زیر را تهیه کرده ایم:
اصولا ارزان بودن یک محصول چرمی دلیل بر تقلبی بودن آن نیست بلکه بیشتر ممکن است دلیل بر بی کیفیت بودن آن باشد. اصولا آنچه که به نام محصول چرمی با کیفیت و محصول چرمی بی کیفیت نامیده میشوند از ابتدا تا زمان رسیدن به دست مشتری مسیر های متفاوتی را طی کرده اند که در جدول زیر بطور خلا صه شرح داده شده است:
ل       چرم خوب (دباغی صنعتی و مدرن )     
چرم بد (دباغی سنتی و غیر اصولی )
 رشد                 
گاوها در گاوداریهای صنعتی و تحت مراقبت دايم دامپزشک رشد میکنند و دارای پوست صاف و با کیفیت هستند.                      
 دامها در محیط طبیعی و روستایی رشد میکنند و در سالهای رشد در اثر بیماریهای پوستی و  برخورد با شاخه درختان و بوته ها بر روی پوستشان زخمهای کوچکی ایجاد میشود که اثرات آن بعدها بصورت زده های کوچک باقی میماند که در مراحل دباغی به روش مصنوعی روی آنها پوشانده میشود.
 کشتار     
 در کشتارگاههای صنعتی ذبح میشوند و پوست آنها بدون استفاده از چاقو و به روش بادکنی جدا میشود.
کندن پوست توسط قصابهای محلی و با استفاده از چاقو انجام میشود و در پشت چرم اثرات ناشی از کارد قصابی باقی میماند (هر چند که در روی چرم اثری دیده نمیشود)
 دباغی     
با استفاده از ماشین آلات مدرن، مواد اولیه مرغوب آلمانی و ایتالیایی، روغنها و رنگهای گیاهی و به روشهای کاملا علمی انجام میشود
عموما بدون استفاده از دستگاه و بصورت دستی، مواد اولیه نامرغوب ایرانی و چینی، رنگهای شیمیایی و به روش کاملا تجربی انجام میگیرد.
 طراحی محصول     
در طراحی محصول به خط سیر کلی مد در دنیا و همچنین به کاربرد و نیازهای کاربر توجه دقیق میشود.
فقط از مدلهای ایرانی و خارجی کپی میشود و به جزییات فنی و کاربردی توجه نمیشود.
 تولید محصول     
استفاده از استادکارهای ماهر( با توجه به اینکه تولید کارهای چرم اصولا دست دوز است، مهارت کارگران تولید کننده در کیفیت نهایی بسیار موثر است)، استفاده از چسب و نخ و آستر مرغوب، توجه وسواس گونه به جزییات دوخت و ساخت و کنترل کیفیت نهایی
          استفاده از کارگران نیمه ماهر، استفاده از چرم و نخ و یراق بی کیفیت، عدم توجه به جزییات در دوخت و ساخت
 عرضه
در بسته بندی فاخر و شایسته محصولات اصیل چرمی
در بسته بندیهای نامناسب
ضمانت
 دارای ضمانتنامه و خدمات پس از فروش
 بدون ضمانت و خدمات پس از فروش

چرم جیر

این نوع چرم که از پوست گوساله و بز تهیه می‌شود با توجه به پرداختی که بر روی آن صورت می‌گیرد دارای سطحی گوشتی (مخملی) می‌باشد.

تفاوت ظاهری چرم جیر با چرم اشبالت در پرزدار بودن لایه داخلی آن، رخ دار بودنش و لطافت بالای آن است.
چرم چاپی

چرم چاپی چرمی که پس از مرحله فینیشینگ (اتمام مراحل دباغی) با عبور دادن آن زیر غلطک‌های خاصی که دارای نقوش (برجستگی و فرو رفتگی) مختلف می‌باشد بر روی سطح آن ایجاد طرح می‌کنند.

طرح‌هایی که معمولاً بر روی سطح این چرم‌ها ایجاد می‌گردد عبارتند از شرانگ، فلوتر، بوفالو، فلاور، لیزارت، ماری، کرگدنی، پیتون و...

البته برخی مواقع چاپ اینگونه نقوش بر روی چرم ورنی نیز صورت می‌گیرد که به آنها چرم ورنی چاپ دار می‌گویند.
چرم گوسفندی لباسی

چرم گوسفندی بسیار لطیف و نازک است که جهت تهیه لباس و دستکش از آن استفاده می‌شود.
چرم میشن

همان چرم‌های گوسفندی هستند که در گذشته به آنها چرم میشن می‌گفتند.
چرم زیره و کفی

این چرم که از گاو یا گاومیش می‌باشد جهت ساخت زیره و کفی کفش، پاپوش و گیوه استفاده می‌شود.

البته امروزه برای تهیه این کفی‌ها از چرم بزی ضخیم هم استفاده می‌کنند.
فول گرین

به چرم‌هایی که آثار رد مو (گرین) در آنها از بین نرفته و قابل مشاهده می‌باشند فول گرین می‌گویند.
سالامبور (پیگل)

به پوست‌هایی که مو و یا پشم آنها زدوده شده و با اسید و نمک کنسرو شده باشند گفته می‌شود.

سالامبور بر روی پوست‌هایی انجام می‌شود که می‌خواهند برای مدت طولانی آن را نگهداری کنند.

پوست‌های سالامبور شده در حقیقت جهت دباغی کرومی آمده سازی می‌کنند.
وت بلو

پوست‌هایی که بعد از سالامبور شدن با استفاده از نمک کروم قلیائی، دباغی شده باشند وت بلو می‌گویند.

وت و بلو که به معنای خیس و آبی می‌باشند به این دلیل به این پوست‌ها گفته می‌شود چون، پوست‌های دباغی شده کرومی خیس هستند و رنگ نمک کروم که رنگی آبی است به خود گرفته‌اند.
کراست

به پوست‌هایی گفته می‌شود که در مراحل دباغی پس از وت بلو، به آنها پر کننده‌های روغنی و برخی اسیدها اضافه می‌کنند.
دایکراست

زمانی که چرم کراست در بالابان (درام) رنگرزی شود به آن چرم دایکراست گفته می‌شود.

در دایکراست مراحل فینیشینگ هنوز اعمال نشده است.
چرم بوراک (سورت ایکس)

به چرم‌هایی که فاقد ابعاد طبیعی دام بوده و یا رخ رفتگی داشته باشند چرم بوراک گفته می‌شود.

مانند چرم بزی زیر ۲ پا (۲ فوت) با شکل غیر طبیعی.
چرم بزی چپش

این اصطلاحی است که به چرم بزغاله با ابعادی بین ۲.۷۵ تا ۴ پا گفته می‌شود.

در این مطلب در مورد ویژگی انواع چرم های رایج در بازار و همچنین درجه بندی آنها از نظر کیفیت بحث خواهیم کرد:
ویژگی چرم های مختلف

در ادامه در مورد ویژگی چرم های مختلف صحبت خواهیم کرد:
۱. چرم گاوی و گوساله ای

این چرم‌ها دارای الیاف متراکمی هستند و به همین دلیل از مقاومت بالایی برخوردار می‌باشند. سطح آنها صاف (در اصطلاح بدون گرین می‌باشند).

به صورت نرم و خشک و در ضخامت‌های مختلف تهیه می‌گردنند.

از این چرم‌ها بیشتر جهت تهیه کیف، لباس، دستکش و... استفاده می‌شود.

گرین یا فول گرین، چرمی است که لایه لایه نشده و رویه یا رخ آن (محل رویش پشم یا موی حیوان) ساییده نشده باشد.
۲- چرم گوسفندی و بره ای

تراکم الیاف این چرم‌ها نسبت به بقیه چرم‌ها کمتر است لذا مقاومت چرم‌های گاوی و گوساله‌ای را ندارند.

سطح آنها همچون سطح چرم‌های گاوی صاف می‌باشد. با توجه به لطافت و سبکی که این چرم‌ها دارند از آنها بیشتر در تهیه کیف و لباس و دستکش استفاده می‌گردد.
۳. چرم بزی

تراکم الیاف چرم بزی از چرم گاوی کمتر ولی از چرم گوسفندی بیشتر است لذا دارای مقاومت خوبی می‌باشد.

با توجه به وضوح رویش محل مو بر روی چرم بزی، این چرم را به راحتی می‌توان از دیگر چرم‌ها تشخیص داد.

چرم بزی نسبت به چرم‌های دیگر نسبتاً انعطاف پذیرتر و سبک‌تر است.

با توجه به تهیه این چرم به دو صورت نرم و خشک از آنها بیشتر در تهیه انواع کیف و کفش زنانه استفاده می‌گردد.
۴. چرم گاومیش

این چرم که ضخیم‌تر از چرم گاوی است جهت تهیه چمدان، کمربند، جلد قنداق تفنگ، زین اسب و... استفاده می‌شود.
۵. اشبالت

اشبالت که از لایه لایه کردن چرم‌های ضخیم بدست می‌آید دارای سطحی پرزدار می‌باشد.

رنگ اشبالت می‌بایست یکدست و به اصطلاح مغز رنگ باشد (یعنی تمام سطح و عمق آن رنگ شده باشد).

چون اشبالت پس از برش، سطح آن سمباده می‌خورد لذا می‌بایست حتماً یکدست و صاف سمباده شده باشد.

برخی از اشبالت‌ها دارای مغز سبک (پوک) می‌باشند که از نظر استقامت (استواری) بسیار ضعیف هستند.

اشبالت به علت پرزدار بودن زود خاک می‌گیرد.

از اشبالت بیشتر جهت تهیه کیف و کفش استفاده می‌شود.
6. آسترها

آسترها به دو صورت طبیعی و مصنوعی به کار برده می‌شوند. آسترهای مصنوعی همچون اشبالت مصنوعی، سوزنی، جیر، پارچه‌ای و... که به صورت طاقه‌ای (متری، یاردی و...) در بازار موجود است. آسترهای طبیعی همچون اشبالت طبیعی (از نوع نازک)، چرم بز و گوسفند و جیر.